Hướng Dẫn cho Người Chăm Sóc Về Hiểu Những Hành Vi Mất Trí Nhớ (Caregiver’s Guide to Understanding Dementia Behaviors)

Family Caregiver Alliance and reviewed by Beth Logan, M.S.W.

Phần 1: Giới thiệu

Phần 2: Cách xử lý về những hành vi rắc rốii

Phần 3: Cách xử lý về những hành vi tiếp tục rắc rối

Giới thiệu

Chăm sóc người thân bị bệnh sa sút trí tuệ đặt ra nhiều thách thức cho gia đình và người chăm sóc. Những người bị bệnh sa sút trí tuệ do các tình trạng như Alzheimer và các bệnh liên quan bị rối loạn não sinh học tiến triển khiến họ ngày càng khó ghi nhớ, suy nghĩ rõ ràng, giao tiếp với người khác, và chăm sóc bản thân hơn. Ngoài ra, bệnh sa sút trí tuệ có thể gây ra thay đổi tâm trạng và thậm chí thay đổi tính cách và hành vi của một người. Tờ thông tin này cung cấp một số chiến lược thực tế để giải quyết các vấn đề hành vi gây khó khăn và những khó khăn về giao tiếp thường gặp khi chăm sóc một người bị bệnh sa sút trí tuệ.

Mười lời khuyên về giao tiếp với người bị bệnh sa sút trí tuệ

Chúng ta không được sinh ra với khả năng giao tiếp với người bị bệnh sa sút trí tuệ — nhưng chúng ta có thể học hỏi. Nâng cao kỹ năng giao tiếp của bạn sẽ giúp công việc chăm sóc bớt căng thẳng và có thể cải thiện chất lượng mối quan hệ của bạn với người thân. Kỹ năng giao tiếp tốt cũng sẽ nâng cao khả năng xử lý các hành vi gây khó khăn mà bạn có thể gặp phải khi chăm sóc người bị bệnh sa sút trí tuệ.

Đề ra tâm trạng tích cực cho tương tác. Thái độ và ngôn ngữ cơ thể của bạn truyền đạt cảm xúc và suy nghĩ mạnh hơn lời nói của bạn. Đề ra tâm trạng tích cực bằng cách nói chuyện với người thân của bạn một cách dễ chịu và tôn trọng. Sử dụng nét mặt, giọng nói, và tiếp xúc cơ thể để giúp truyền tải thông điệp và thể hiện cảm xúc yêu thương.
Thu hút sự chú ý của người đó. Hạn chế sự xao lãng và tiếng ồn—tắt đài hoặc TV, đóng rèm cửa hoặc đóng cửa, hoặc chuyển đến môi trường yên tĩnh hơn. Trước khi nói, hãy chắc chắn rằng bạn được cô ấy chú ý; gọi cô ấy bằng tên, nêu tên và mối quan hệ của bạn, và sử dụng tín hiệu phi ngôn ngữ và tiếp xúc để cô ấy tập trung. Nếu cô ấy ngồi, hãy cúi xuống ngang tầm với cô ấy và duy trì giao tiếp bằng mắt.
Nêu rõ thông điệp của bạn. Sử dụng câu từ đơn giản. Nói chậm, rõ ràng, và giọng nói làm yên lòng. Cố gắng không nói to hoặc cao giọng; thay vào đó, hãy hạ thấp giọng. Nếu lần đầu cô ấy không hiểu, hãy sử dụng cùng một cách diễn đạt để lặp lại thông điệp hoặc câu hỏi của bạn. Nếu cô ấy vẫn không hiểu, hãy chờ một vài phút và diễn đạt lại câu hỏi. Sử dụng tên người và địa điểm thay vì đại từ (anh ấy, cô ấy, họ) hoặc chữ viết tắt.
Đặt câu hỏi đơn giản, có thể trả lời được. Hỏi một câu hỏi một lúc; những câu hỏi có câu trả lời có hoặc không là hiệu quả nhất. Không hỏi các câu hỏi mở hoặc đưa ra quá nhiều lựa chọn. Ví dụ, hãy hỏi: “Em muốn mặc áo sơ mi màu trắng hay xanh dương?” Tốt hơn là, hãy cho cô ấy thấy các lựa chọn—lời nhắc và gợi ý hình ảnh cũng giúp làm rõ câu hỏi của bạn và có thể hướng dẫn cô ấy trả lời.
Lắng nghe bằng tai, mắt và trái tim. Hãy kiên nhẫn chờ đợi câu trả lời của người thân. Nếu cô ấy gặp khó khăn với câu trả lời, bạn nên gợi ý từ ngữ. Để ý các gợi ý phi ngôn từ và ngôn ngữ cơ thể, và trả lời phù hợp. Luôn cố gắng lắng nghe ý nghĩa và cảm xúc phía sau lời nói.
Chia nhỏ các hoạt động thành một chuỗi các bước. Điều này giúp dễ quản lý nhiều nhiệm vụ hơn. Bạn có thể khuyến khích người thân làm những gì anh ấy có thể làm, nhẹ nhàng nhắc nhở anh ấy về những bước anh ấy có xu hướng không nhớ đến, và hỗ trợ với các bước anh ấy không còn có thể tự hoàn thành được. Việc sử dụng gợi ý hình ảnh, như là dùng tay chỉ cho anh ấy nơi đặt đĩa ăn tối, có thể rất hữu ích.
Khi hoạt động trở nên khó khăn, hãy gây xao lãng và chuyển hướng. Nếu người thân của bạn buồn phiền hoặc lo âu, hãy thử thay đổi chủ đề hoặc môi trường. Ví dụ, yêu cầu anh ấy giúp đỡ hoặc đề nghị đi dạo. Điều quan trọng là kết nối với người đó ở mức độ cảm xúc, trước khi bạn chuyển hướng. Bạn có thể nói: “Em thấy bạn đang cảm thấy buồn—em rất tiếc vì anh buồn. Chúng ta đi ăn gì đó đi.”
Trả lời với tình yêu thương và trấn an. Những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường cảm thấy bối rối, lo lắng, và không chắc chắn về bản thân. Hơn nữa, họ thường lẫn lộn về thực tế và có thể hồi tưởng những việc chưa bao giờ thực sự xảy ra.thuyết Tránh cố gắng phục họ thừa nhận họ sai. Hãy tập trung vào những cảm xúc mà họ đang thể hiện (có thực) và trả lời bằng cách biểu lộ sự thoải mái, hỗ trợ và trấn an bằng lời nói và hành động. Đôi khi việc nắm tay, chạm vào, ôm ấp và khen ngợi sẽ khiến người đó trả lời khi mọi cách khác thất bại.
Nhớ lại những ngày tháng cũ tươi đẹp. Nhớ lại quá khứ thường là một hoạt động dễ chịu và giúp xác nhận thông tin. Nhiều người bị bệnh sa sút trí tuệ có thể không nhớ những gì đã xảy ra 45 phút trước, nhưng họ có thể nhớ rất rõ cuộc sống của họ 45 năm trước. Do đó, tránh đặt câu hỏi dựa vào trí nhớ ngắn hạn, như là hỏi họ ăn gì cho bữa trưa. Thay vào đó, hãy thử đặt câu hỏi chung chung về quá khứ xa xôi của người đó—thông tin này có nhiều khả năng được giữ lại.
Luôn hài hước. Sử dụng sự hài hước bất cứ khi nào có thể, mặc dù không có lợi cho người đó. Những người bị bệnh sa sút trí tuệ có xu hướng giữ lại các kỹ năng xã hội của họ và thường vui vẻ cười với bạn.

Xử lý hành vi làm phiền

Một số thách thức lớn nhất của việc chăm sóc người thân bị bệnh sa sút trí tuệ là những thay đổi về tính cách và hành vi thường xảy ra. Bạn có thể tiếp nhận tốt nhất những thách thức này bằng cách sử dụng tính sáng tạo, linh hoạt, kiên nhẫn và tình yêu thương. Điều này cũng giúp bạn không để bụng với mọi việc và duy trì tính hài hước.

Để bắt đầu, hãy xem xét các quy tắc cơ bản sau:

Chúng ta không thể thay đổi người đó. Người bạn đang chăm sóc bị rối loạn trí não, điều này hình thành nên con người anh ấy. Khi bạn cố gắng kiểm soát hoặc thay đổi hành vi của anh ấy, rất có thể bạn sẽ không thành công hoặc gặp phải sự chống cự. Điều quan trọng là:

Cố gắng điều chỉnh theo hành vi, không kiểm soát hành vi. Ví dụ, nếu người đó khăng khăng ngủ trên sàn nhà, hãy đặt một tấm nệm trên sàn nhà để giúp anh ấy thoải mái hơn.
Hãy nhớ rằng chúng ta có thể thay đổi hành vi của chúng ta hoặc môi trường thực tế. Việc thay đổi hành vi của chính chúng ta thường sẽ dẫn đến thay đổi hành vi của người thân.

Kiểm tra trước với bác sĩ. Các vấn đề về hành vi có thể có lý do y tế tiềm ẩn: có thể người đó đang bị đau hoặc chịu tác dụng phụ bất lợi của thuốc. Trong một số trường hợp, như không kiểm soát được tiểu tiện/đại tiện hoặc chứng ảo giác, có thể có một số loại thuốc hoặc điều trị có thể hỗ trợ kiểm soát vấn đề.

Hành vi có mục đích nào đó. Những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường không thể cho chúng ta biết họ muốn gì hoặc cần gì. Họ có thể làm điều gì đó, như hàng ngày lấy tất cả quần áo ra khỏi tủ đồ, và chúng ta tự hỏi tại sao. Rất có khả năng người đó đang muốn thỏa mãn nhu cầu được bận rộn và có ích. Luôn xem xét người đó có thể đang cố gắng thỏa mãn nhu cầu gì bằng hành vi của họ—và, khi có thể, cố gắng điều chỉnh theo đó chúng.

Hành vi được kích hoạt. Cần hiểu rằng tất cả các hành vi được kích hoạt—nó diễn ra vì một lý do nào đó. Điều mà một người đã làm hoặc nói có thể kích hoạt hành vi, hoặc có thể là sự thay đổi trong môi trường thực tế. Căn nguyên của việc thay đổi hành vi là phá vỡ các kiểu mẫu mà chúng ta tạo ra. Hãy thử một cách tiếp cận khác hoặc thử một kết quả khác.

Những gì hiệu quả hôm nay có thể không hiệu quả vào ngày mai. Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hành vi làm phiền và tiến triển tự nhiên của quá trình bệnh đồng nghĩa với việc các giải pháp có hiệu quả hôm nay có thể cần được thay đổi vào ngày mai—hoặc có thể hoàn toàn không hiệu quả nữa. Chìa khóa để quản lý các hành vi gây khó khăn là sáng tạo và linh hoạt trong các chiến lược của bạn để giải quyết vấn đề nhất định.

Nhận sự hỗ trợ từ người khác. Bạn không đơn độc—có nhiều người khác chăm sóc cho người bị bệnh sa sút trí tuệ. Xác định vị trí của Cơ Quan Lão Hóa của Khu Vực gần nhất, chi hội ở địa phương của Hiệp Hội Alzheimer, Trung Tâm Nguồn Lực Người Chăm Sóc California, hoặc truy cập Family Care Navigator (www.caregiver.org/family-care-navigator) để tìm các nhóm, tổ chức, và dịch vụ hỗ trợ có thể trợ giúp bạn. Hãy dự kiến rằng bạn sẽ có những ngày tốt đẹp và những ngày tồi tệ, giống như người thân bạn đang chăm sóc vậy. Xây dựng chiến lược đối phó với những ngày tồi tệ.

Sau đây là tổng quan về các hành vi liên quan đến bệnh sa sút trí tuệ phổ biến nhất, với các gợi ý có thể hữu ích trong việc xử lý chúng. Bạn sẽ tìm thấy các nguồn lực bổ sung được liệt kê ở cuối tờ thông tin này.

Lang thang

Những người bị bệnh sa sút trí tuệ có vẻ như đi không mục đích, vì nhiều lý do, như là buồn chán, tác dụng phụ của thuốc, hoặc để tìm “thứ gì đó” hoặc một người nào đó. Họ cũng có thể đang cố gắng thỏa mãn nhu cầu thể chất—khát, đói, nhu cầu sử dụng nhà vệ sinh, hoặc tập thể dục. Không phải lúc nào cũng dễ dàng tìm ra các yếu tố kích hoạt việc đi lang thang, nhưng chúng có thể mang lại hiểu biết sâu sắc để xử lý hành vi.

Lên lịch tập thể dục định kỳ để giảm thiểu tình trạng bồn chồn.
Cân nhắc việc lắp đặt ổ khóa mới cần đến chìa khóa. Đặt ổ khóa cao hoặc thấp trên cửa; nhiều người bị bệnh sa sút trí tuệ sẽ không nghĩ đến việc nhìn qua tầm mắt. Luôn lưu ý đến các mối lo ngại về an toàn và hỏa hoạn cho tất cả các thành viên gia đình; (các) ổ khóa phải dễ tiếp cận cho những người khác và không mất nhiều hơn vài giây để mở.
Hãy thử một vật cản như là rèm cửa hoặc băng giấy có màu để che cửa. Biển báo “dừng lại” hoặc “không được vào” cũng có thể có ích.
Đặt một tấm thảm màu đen hoặc vẽ một khoảng trống màu đen trên hành lang phía trước; điều này có thể giống như một lỗ thủng không thể vượt qua đối với người bị bệnh sa sút trí tuệ.
Them tấm che nhựa “an toàn cho trẻ em” vào tay nắm cửa.
Cân nhắc việc lắp đặt hệ thống an ninh gia đình hoặc hệ thống giám sát được thiết kế để theo dõi người bị bệnh sa sút trí tuệ. Ngoài ra, còn có các thiết bị kỹ thuật số mới có thể đeo như đồng hồ hoặc kẹp vào thắt lưng sử dụng hệ thống định vị toàn cầu (GPS) hoặc công nghệ khác để theo dõi vị trí của một người hoặc xác định vị trí của người đó nếu họ đi lang thang.
Cất các đồ dùng thiết yếu như áo khoác, ví, hoặc kính của người bị lú lẫn. Một số người sẽ không đi ra ngoài mà không có một số đồ dùng nhất định.
Cho người thân của bạn đeo vòng tay nhận dạng và may nhãn nhận dạng vào quần áo của họ. Luôn có sẵn ảnh hiện tại nếu bạn cần trình báo người thân của bạn bị mất tích. Cân nhắc để một bản sao trong hồ sơ tại sở cảnh sát hoặc đăng ký người đó với chương trình Trở Về An Toàn của Hiệp Hội Alzheimer hoặc dịch vụ theo dõi khẩn cấp khác.
Cho hàng xóm biết về hành vi đi lang thang của người thân của bạn và bảo đảm họ có số điện thoại của bạn.

Tiểu tiện/đại tiện mất kiểm soát

Mất kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện thường xảy ra khi bệnh sa sút trí tuệ diễn tiến. Đôi khi tai nạn xảy ra do các yếu tố môi trường; ví dụ: người nào đó không thể nhớ vị trí hoặc không thể kịp vào nhà vệ sinh. Nếu tai nạn xảy ra, sự thấu hiểu và trấn an của bạn sẽ giúp người đó giữ phẩm giá và giảm thiểu sự lúng túng.

Thiết lập thói quen sử dụng nhà vệ sinh. Thử nhắc nhở người đó hoặc giúp họ đi vệ sinh hai giờ một lần.
Lên lịch uống nước để bảo đảm người bị lú lẫn không bị mất nước. Biết rằng một số đồ uống (cà phê, trà, cola, hoặc bia) có nhiều ảnh hưởng lợi tiểu hơn những đồ uống khác. Hạn chế uống nước vào buổi tối trước khi đi ngủ.
Sử dụng các biển báo (có hình minh họa) để chỉ cửa nào dẫn đến nhà vệ sinh.
Có thể để bô ghế mua tại bất kỳ cửa hàng vật tư y tế nào trong phòng ngủ vào ban đêm để dễ dàng tiếp cận.
Có thể mua các miếng đệm và sản phẩm hỗ trợ việc không kiểm soát được tiểu tiện/đại tiện tại nhà thuốc hoặc siêu thị. Bác sĩ tiết niệu có thể chỉ định sản phẩm hoặc phương pháp điều trị đặc biệt.
Sử dụng quần áo dễ cởi có cạp chun hoặc khóa kéo velcro, và cung cấp quần áo dễ giặt.

Kích động

Kích động chỉ một loạt các hành vi liên quan đến bệnh sa sút trí tuệ, bao gồm dễ cáu, mất ngủ, và hung hăng về lời nói hoặc hành động. Thông thường các kiểu vấn đề về hành vi này tiến triển theo các giai đoạn của bệnh sa sút trí tuệ, từ nhẹ đến nặng hơn. Kích động có thể bị gây ra bởi nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố môi trường, sợ hãi và mệt mỏi. Thông thường, kích động bắt đầu khi người đó cảm thấy bị mất “kiểm soát”.

Giảm tiếng ồn, lộn xộn, hoặc số người trong phòng.
Duy trì cấu trúc bằng cách giữ các thói quen cố định. Giữ đồ đạc và vật dụng trong nhà ở vị trí cố định. Các đồ vật và hình ảnh quen thuộc mang lại cảm giác an toàn và có thể gợi nhớ những kỷ niệm dễ chịu.
Giảm lượng caffein, đường, và các loại thực phẩm khác ảnh hưởng đến năng lượng.
Thử chạm nhẹ, bật nhạc dễ chịu, đọc sách, hoặc đi bộ để chế ngự tình trạng kích động. Nói bằng giọng trấn an. Không cố gắng kiềm chế người đó trong thời gian kích động.
Để đồ vật nguy hiểm ở ngoài tầm với.
Để người đó tự làm nhiều nhất có thể—hỗ trợ sự độc lập và khả năng chăm sóc bản thân của họ.
Nhận ra sự tức giận của người bị lú lẫn đối với việc mất kiểm soát trong cuộc sống. Cho biết bạn hiểu sự chán nản của anh ấy.
Khiến người đó xao lãng bằng bữa ăn nhẹ hoặc hoạt động nào đó. Để anh ấy quên đi sự việc làm phiền. Đối đầu với một người bị lú lẫn có thể làm tăng sự lo lắng.

Lặp lại lời nói hoặc hành động (dai dẳng)

Người bị bệnh sa sút trí tuệ thường sẽ lặp lại một từ, câu nói, câu hỏi, hoặc hoạt động nhiều lần. Trong khi loại hành vi này thường vô hại với người bị bệnh sa sút trí tuệ, nó có thể gây khó chịu và căng thẳng cho những người chăm sóc. Đôi khi hành vi bắt đầu do lo lắng, buồn chán, sợ hãi, hoặc các yếu tố môi trường.

Hãy trấn an và an ủi thật nhiều, cả bằng lời nói và hành động.
Thử gây xao lãng bằng bữa ăn nhẹ hoặc hoạt động nào đó.
Tránh nhắc nhở họ rằng họ vừa hỏi cùng một câu hỏi. Thử không để ý đến hành vi hoặc câu hỏi, thay vào đó hãy tập trung người đó vào hoạt động nào đó như ca hát hoặc “giúp” bạn làm việc vặt.
Không thảo luận với người bị lú lẫn về các kế hoạch cho đến ngay trước một sự kiện.
Bạn có thể muốn thử đặt biển báo trên bàn ăn, như là “Bữa tối lúc 6:30” hoặc “Lois về nhà lúc 5:00” để loại bỏ sự lo lắng và không chắc chắn về các sự kiện được đoán trước.
Học cách nhận ra một số hành vi nhất định. Ví dụ, trạng thái kích động hoặc kéo quần áo có thể cho biết nhu cầu sử dụng nhà vệ sinh.

Bệnh hoang tưởng

Nhìn thấy người thân đột nhiên trở nên nghi ngờ, ghen tuông, hoặc buộc tội là điều đáng lo. Hãy nhớ, những gì người đó đang trải qua là rất thực tế đối với họ. Tốt nhất là không tranh luận hay bất đồng. Đây cũng là một phần của bệnh sa sút trí tuệ—hãy cố gắng không để bụng.

Nếu người bị lú lẫn nghi ngờ bị “mất” tiền, cho phép họ giữ số tiền nhỏ trong túi hoặc túi xách để dễ dàng kiểm tra.
Giúp họ tìm đồ vật bị “mất” và sau đó khiến họ xao lãng vào một hoạt động khác. Hãy cố gắng tìm hiểu nơi cất giấu đồ vật mà thường xuyên được cho là bị “mất” ưa thích của người bị lú lẫn. Tránh tranh cãi.
Dành thời gian giải thích cho các thành viên khác trong gia đình và những người giúp việc nhà rằng những lời buộc tội mập mờ là một phần của bệnh sa sút trí tuệ này.
Hãy thử những cách trấn an bằng hành động như chạm hoặc ôm nhẹ. Phản ứng lại cảm giác đằng sau lời buộc tội và sau đó trấn an người đó. Bạn có thể nói: “Anh thấy điều này làm em sợ; hãy ở với anh, anh sẽ không để bất cứ điều gì xảy ra với em.”

Mất ngủ/Hội chứng mặt trời lặn

Sự bồn chồn, kích động, mất phương hướng, và hành vi làm phiền khác ở những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường trở nên tồi tệ hơn vào cuối ngày và đôi khi kéo dài suốt đêm. Các chuyên gia tin rằng hành vi này, thường được gọi là hội chứng mặt trời lặn, được gây ra bởi sự kết hợp của các yếu tố, như là kiệt sức do các sự kiện trong ngày và thay đổi đồng hồ sinh học của người đó, gây nhầm lẫn ngày và đêm.

Tăng cường các hoạt động ban ngày, đặc biệt là tập thể dục. Phản đối việc không hoạt động và ngủ ngắn trong ngày.
Canh chừng các thủ phạm liên quan đến chế độ ăn, như là đường, caffeine, và một số đồ ăn nhanh. Loại bỏ hoặc hạn chế các loại thực phẩm và đồ uống này vào đầu ngày. Lập kế hoạch các bữa ăn nhỏ hơn trong ngày, bao gồm một bữa ăn nhẹ, như là một nửa chiếc bánh sandwich, trước khi đi ngủ.
Lên kế hoạch cho buổi chiều và buổi tối để được yên tĩnh và trấn tĩnh; tuy nhiên, hoạt động có cấu trúc, yên tĩnh là rất quan trọng. Có thể đi dạo ngoài trời, chơi bài đơn giản, hoặc nghe nhạc êm dịu cùng nhau.
Bật đèn hợp lý trước khi mặt trời lặn và đóng rèm cửa vào lúc hoàng hôn sẽ giảm thiểu bóng tối và có thể giúp giảm bớt sự lẫn lộn. Tối thiểu, hãy để đèn ngủ trong phòng của người đó, hành lang, và phòng tắm.
Chắc chắn rằng ngôi nhà được an toàn: chặn cầu thang bằng tấm chắn, khóa cửa nhà bếp và/hoặc cất các đồ vật nguy hiểm.
Phương sách cuối cùng, hãy xem xét nói chuyện với bác sĩ về thuốc giúp người bị kích động thư giãn và ngủ. Hiểu rõ rằng thuốc ngủ và thuốc an thần có thể giải quyết một vấn đề và tạo ra một vấn đề khác, chẳng hạn như ngủ vào ban đêm nhưng bị lú lẫn hơn vào ngày hôm sau.
Điều quan trọng là bạn với vai trò người chăm sóc cần ngủ đủ giấc. Nếu hoạt động ban đêm của người thân khiến bạn không ngủ được, hãy cân nhắc đề nghị bạn bè hoặc người thân, hoặc thuê một người nào đó, thay phiên nhau để bạn có thể có một giấc ngủ ngon. Giấc ngủ ngắn trong ngày cũng có thể hữu ích.

Ăn uống/Dinh dưỡng

Một thách thức đó là bảo đảm người thân của bạn ăn thức ăn đủ dinh dưỡng và uống đủ nước. Những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường bắt đầu quên rằng họ cần ăn và uống. Vấn đề này trở nên phức tạp hơn có thể do vấn đề về răng hoặc các loại thuốc làm giảm sự thèm ăn hoặc làm hương vị thức ăn “khác lạ”. Dinh dưỡng kém có nhiều hậu quả, bao gồm giảm cân, dễ cáu, mất ngủ, các vấn đề về tiểu tiện hoặc đại diện, và mất phương hướng.

Sắp xếp các bữa ăn và bữa ăn nhẹ trở thành một phần của thói quen hàng ngày và sắp xếp chúng vào một thời điểm cố định trong ngày. Thay vì ba bữa ăn lớn, hãy thử năm hoặc sáu bữa ăn nhỏ hơn.
Biến các bữa ăn trở thành thời gian đặc biệt. Thử cắm hoa hoặc bật nhạc êm dịu. Tắt các chương trình đài và TV ồn ào.
Ăn uống độc lập nên được ưu tiên hơn ăn uống gọn gàng hoặc phép tắc ăn uống “phù hợp”. Đồ ăn dùng tay cũng hỗ trợ sự độc lập. Sơ chế và ướp gia vị thực phẩm. Thử sử dụng ống hút hoặc “cốc tập uống” của trẻ em nếu việc cầm ly đã trở nên khó khăn. Chỉ trợ giúp khi cần thiết và dành nhiều thời gian cho bữa ăn.
Ngồi xuống và ăn với người thân của bạn. Thường thì họ sẽ bắt chước hành động của bạn, và làm cho bữa ăn dễ chịu hơn khi chia sẻ với người nào đó.
Chuẩn bị thức ăn với lưu tâm đến người thân của bạn. Nếu họ mang răng giả hoặc khó nhai hoặc nuốt, hãy dùng thức ăn mềm hoặc cắt thức ăn thành miếng vừa ăn.
Nếu có vấn đề nhai và nuốt, hãy thử nhẹ nhàng di chuyển cằm của người đó theo chuyển động nhai hoặc vuốt nhẹ cổ họng của họ để khuyến khích họ nuốt.
Nếu có vấn đề về giảm cân, hãy cung cấp các bữa ăn nhẹ giàu dinh dưỡng có hàm lượng calo cao giữa các bữa ăn. Đồ ăn sáng có hàm lượng carbohydrate cao thường được ưu tiên. Trái lại, nếu vấn đề là tăng cân, hãy để các loại thực phẩm có hàm lượng calo cao ngoài tầm nhìn. Thay vào đó, hãy để các loại trái cây tươi, khay rau củ, và đồ ăn nhẹ có hàm lượng calo thấp, khỏe mạnh khác ở chỗ thuận tiện dễ lấy.

Tắm

Những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường gặp khó khăn khi ghi nhớ vệ sinh “tốt”, như đánh răng, đi vệ sinh, tắm rửa, và thay quần áo thường xuyên. Từ thời thơ ấu, chúng ta được dạy đây là những hoạt động có tính riêng tư và cá nhân cao; để người khác thay quần áo và giúp đi vệ sinh có thể làm một người cảm thấy sợ hãi, nhục nhã, và lúng túng. Kết quả là, việc tắm thường khiến cả người chăm sóc và người thân của họ mệt mỏi.

Hãy nghĩ về thói quen vệ sinh trước đây của người thân của bạn – cô ấy thích bồn tắm hay vòi sen? Buổi sáng hay buổi tối? Cô ấy gội đầu ở tiệm hay tự gội? Có mùi hương, kem dưỡng hay phấn bột yêu thích nào mà cô ấy luôn sử dụng không? Việc áp dụng thói quen tắm trước đây của cô ấy—càng nhiều càng tốt—có thể mang lại sự thoải mái. Hãy nhớ rằng có thể không cần tắm mỗi ngày—đôi khi hai lần một tuần là đủ.
Nếu người thân của bạn luôn nhã nhặn, hãy tăng cảm giác đó bằng cách bảo đảm cửa và rèm cửa được đóng. Cho dù tắm bằng bồn tắm hay vòi sen, hãy để một chiếc khăn phía trước cô ấy, nâng lên để rửa khi cần thiết. Để khăn và áo choàng hoặc quần áo của cô ấy sẵn sàng khi cô ấy ra ngoài.
Hãy lưu tâm đến môi trường, chẳng hạn như nhiệt độ phòng và nước (người lớn tuổi nhạy cảm hơn với nóng và lạnh) và có đủ ánh sáng. Bạn nên sử dụng các tính năng an toàn như thảm sàn nhà tắm không trơn trượt, thanh vịn, và ghế tắm bồn hoặc vòi sen. Vòi sen cầm tay cũng có thể là một tính năng tốt cần lắp đặt. Hãy nhớ—mọi người thường sợ bị ngã. Giúp họ cảm thấy an toàn khi tắm vòi sen hoặc bồn tắm.
Không bao giờ để một người bị bệnh sa sút trí tuệ không được giám sát trong bồn tắm hoặc tắm vòi sen. Bố trí trước tất cả đồ tắm bạn cần. Nếu tắm trong bồn tắm, hãy xả nước vào bồn tắm trước. Hãy trấn an người đó rằng nước ấm—có thể đổ một cốc nước lên tay trước khi cô ấy bước vào.
Nếu gội đầu là hoạt động khó khăn, hãy gọi đầu riêng. Hoặc, sử dụng dầu gội đầu khô.
Nếu tắm trong bồn tắm hoặc vòi sen luôn gây chấn thương, bồn tắm làm từ khăn tắm sẽ là giải pháp thay thế dễ chịu. Bồn tắm kiểu giường thường chỉ được sử dụng cho những bệnh nhân ốm yếu nhất và nằm liệt giường, xát xà phòng từng chút một lên giường, rửa sạch bằng một chậu nước, và lau khô bằng khăn tắm. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều y tá trong và ngoài các cơ sở, đang bắt đầu nhận ra giá trị của nó và một biến tấu từ đó—“bồn tắm làm từ khăn tắm”—cho những người khác, kể cả những người bị bệnh sa sút trí tuệ cảm thấy tắm trong bồn tắm hoặc vòi sen không thoải mái hoặc khó chịu. Bồn tắm làm từ khăn tắm sử dụng một chiếc khăn tắm lớn và khăn lau mặt được làm ẩm bằng túi nhựa chứa nước ấm và xà phòng không xả. Chăn tắm lớn được dùng để phủ lên bệnh nhân, lau khô và giữ ấm trong khi khăn ẩm và khăn lau mặt được dùng để mát xa trên cơ thể.

Các lĩnh vực vấn đề khác

Mặc quần áo thường rất khó khăn cho hầu hết bệnh nhân sa sút trí tuệ. Chọn quần áo rộng, thoải mái có khóa kéo hoặc khóa dễ sử dụng và ít nút. Giảm bớt các lựa chọn của người đó bằng cách loại quần áo ít mặc ra khỏi tủ quần áo. Một điều rất phổ biến đó là những người bị bệnh sa sút trí tuệ thường mặc nhiều lớp quần áo mặc dù họ đã mặc đủ. Để tạo thuận lợi cho việc mặc quần áo và hỗ trợ sự độc lập, hãy để ra mỗi lúc một món đồ, theo thứ tự được mặc. Bỏ quần áo bẩn ra khỏi phòng. Không tranh cãi nếu người đó khăng khăng đòi mặc lại một món đồ.
Chứng ảo giác (nhìn thấy hoặc nghe thấy những điều mà người khác không nhìn thấy hoặc nghe thấy) và chứng hoang tưởng (niềm tin sai lầm, chẳng hạn như người nào đó đang cố gắng làm tổn thương hoặc giết một người khác) có thể xảy ra khi bệnh sa sút trí tuệ diễn tiến. Nói lên cảm nhận của bạn về tình hình một cách đơn giản và bình tĩnh, nhưng tránh tranh cãi hoặc cố gắng thuyết phục người đó rằng cảm nhận của họ là sai. Chiếu sáng tốt trong phòng để giảm bóng, và trấn an, giải thích đơn giản nếu rèm cửa di chuyển từ không khí tuần hoàn, hoặc nếu nghe thấy tiếng ồn lớn như máy bay hoặc còi báo động. Gây xao lãng có thể hữu ích. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, bạn có thể cân nhắc dùng thuốc.
Hành vi tình dục không phù hợp, chẳng hạn như thủ dâm hoặc cởi quần áo ở nơi công cộng, nhận xét dâm đãng, nhu cầu tình dục không hợp lý, thậm chí hành vi tình dục hung hăng, có thể xảy ra trong quá trình bị bệnh. Hãy nhớ, hành vi này là do bệnh gây ra. Lập kế hoạch hành động để thực hiện trước khi hành vi xảy ra, nghĩa là, những gì bạn sẽ nói và làm nếu hành vi xảy ra ở nhà, xung quanh những người thân, bạn bè, hoặc người chăm sóc được trả tiền khác. Nếu có thể, hãy xác định những yếu tố gây nên hành vi.
Các cơn thịnh nộ bằng lời nói như nguyền rủa, tranh cãi và đe dọa thường là những biểu hiện của sự giận dữ hoặc căng thẳng. Phản ứng lại bằng cách giữ bình tĩnh và trấn an. Ghi nhận cảm xúc của người thân và sau đó cố gắng làm xao lãng hoặc chuyển sự chú ý của anh ấy đến một thứ khác.
“Bắt chước” là khi một người bị bệnh sa sút trí tuệ bắt chước và làm theo người chăm sóc, hoặc nói chuyện, đặt câu hỏi và ngắt lời liên tục. Giống như hội chứng mặt trời lặn, hành vi này thường xảy ra vào cuối ngày và có thể khiến người chăm sóc phát cáu. An ủi người đó bằng lời nói và hành động trấn an. Làm xao lãng hoặc chuyển hướng cũng có thể hữu ích. Cho người thân của bạn làm công việc như là gấp quần áo có thể giúp cô ấy cảm thấy cần thiết và hữu ích.
Những người bị bệnh sa sút trí tuệ có thể không hợp tác và chống đối các hoạt động hàng ngày như tắm, mặc quần áo, và ăn uống. Thường thì đây là phản ứng với cảm giác mất kiểm soát, vội vàng, sợ hãi, hoặc lẫn lộn bởi những gì bạn đang yêu cầu từ họ. Chia nhỏ mỗi công việc thành các bước và, bằng giọng nói trấn an, giải thích từng bước trước khi bạn thực hiện bước đó. Cho nhiều thời gian. Tìm cách giúp họ hỗ trợ trong khả năng của họ trong suốt quá trình, hoặc theo dõi hoạt động mà họ có thể thực hiện.
Ngay cả với những thách thức tiềm ẩn này, điều quan trọng cần nhớ là những hành vi này thường là các chiến thuật đối phó dành cho người bị sa sút chức năng trí não. Không nghi ngờ gì về việc đối phó với những hành vi này có thể làm cho việc chăm sóc đặc biệt khó khăn.

Nguồn lực

Liên Hiệp Người Chăm Sóc Gia Đình
Trung Tâm Chăm Sóc Quốc Gia)
(415) 434-3388 | (800) 445-8106
Trang web: www.caregiver.org
Email: info@caregiver.org (liên kết gửi e-mail)
FCA CareNav: https://fca.cacrc.org/login
Services by State: https://www.caregiver.org/connecting-caregivers/services-by-state/

Liên Hiệp Người Chăm Sóc Gia Đình (FCA) tìm cách cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người chăm sóc thông qua đào tạo, các dịch vụ, nghiên cứu và vận động. Thông qua Trung Tâm Chăm Sóc Quốc Gia, FCA cung cấp thông tin về xã hội, chính sách công cộng, và các vấn đề chăm sóc và cung cấp hỗ trợ trong việc phát triển các chương trình công cộng và cá nhân dành cho những người chăm sóc. Đối với cư dân Vùng Vịnh San Francisco mở rộng, FCA cung cấp dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho người chăm sóc những người mắc bệnh Alzheimer, đột quỵ, chấn thương sọ não, Parkinson, và các tình trạng làm suy nhược khác gây tổn thương cho người trưởng thành.

Tài liệu của FCA

Danh sách thông tin và lời khuyên có sẵn trực tuyến tại www.caregiver.org/fact-sheets.

Bệnh Sa Sút Trí Tuệ, Chăm Sóc và Kiểm Soát Sự Chán Nản
Chăm Sóc BẢN THÂN: Tự Chăm Sóc dành cho Người Chăm Sóc Gia Đình
Thuê Người Trợ Giúp Tại Nhà
Lựa Chọn Chăm Sóc Trong Cộng Đồng

Những tổ chức và đường dẫn khác

Trung Tâm Giáo Dục và Giới Thiệu Bệnh Alzheimer (ADEAR)
www.nia.nih.gov/alzheimers (liên kết bên ngoài)
Một dịch vụ của Viện Lão Hóa Quốc Gia cung cấp thông tin và ấn phẩm về chẩn đoán, điều trị, chăm sóc bệnh nhân, nhu cầu người chăm sóc, chăm sóc dài hạn, giáo dục và nghiên cứu liên quan đến bệnh Alzheimer.

Tiện Ích Tìm Dịch Vụ Chăm Sóc Người Cao Tuổi
eldercare.acl.gov (liên kết bên ngoài)
Một dịch vụ của Cơ Quan Quản Lý Người Cao Tuổi Liên Bang cung cấp thông tin và giới thiệu đến dịch vụ chăm sóc nghỉ ngơi, cũng như các dịch vụ gia đình và cộng đồng khác có sẵn thông qua các Cơ Quan Quản Lý Người Cao Tuổi tiểu bang và Khu Vực.

Chương Trình Trở Về An Toàn của Hiệp Hội Alzheimer
www.alz.org/care/dementia-medic-alert-safe-return.asp (liên kết bên ngoài)
Một chương trình toàn quốc xác định những người bị bệnh sa sút trí tuệ đi lang thang và đưa họ trở về nhà. Gia đình có thể đăng ký cho người thân của họ vào cơ sở dữ liệu máy tính bảo mật quốc gia có trả phí. Những người tham gia nhận được một vòng đeo tay hoặc vòng cổ nhận dạng và các tài liệu nhận dạng và đào tạo khác.

Tờ thông tin này được chuẩn bị bởi Liên Hiệp Người Chăm Sóc Gia Đình và được đánh giá bởi Beth Logan, M.S.W, tư vấn giáo dục và đào tạo và chuyên gia chăm sóc bệnh sa sút trí tuệ. © 2004, 2008, 2016 Family Caregiver Alliance. Tất cả các quyền được bảo hộ.